Deportatie van joodse familie maakte diepe indruk: 'Je wist dat het foute boel was'

Verduyn, inmiddels 92 jaar oud, weet het nog heel goed. 'Mijn vader was niet thuis en waar mijn zusje was weet ik niet. Mijn moeder en ik hadden de gordijnen van de onze winkel een heel klein beetje opzij geschoven. We wilden zien wat er gebeurde, maar zelf niet gezien worden, want die Duitse soldaten waren bruut, daar waren we bang voor.'

Wat de jonge Arie en zijn moeder zagen, was hoe het gezin Van Dien, bestaande uit vader Niek, moeder Roosje en hun kinderen Sara (4) en Isaac (1) door de Duitsers uit hun huis werden gehaald. 'Ze hadden een handkarretje met daarop wat spulletjes en ook de kinderen werden daarop gezet. Daarna kwamen ze met dat karretje voorbij ons huis. We hebben ze nooit meer teruggezien.'

De 9-jarige Arie kende de kleine Sara van het buitenspelen. 'Achter schoenhandel Raaphorst had je een vrij grote open ruimte, de werf noemden we dat. Het was een open stukje tussen plattelandsschuren, andere onderkomens en paardenstallen. Daar speelden we als kinderen met elkaar.'

Soms kwam Sara daar ook spelen, vertelt Verduyn. 'Ze was nog klein, dus heel vaak was dat niet. Maar ze was net in de leeftijd dat ze soms kwam om te leren spelen met andere kinderen. Haar moeder bracht haar dan.'

Maar dat hield op op 30 september 1942, toen de Duitsers het gezin kwamen ophalen. 'Die mensen hadden geen idee wat hen te wachten stond', zegt Verduyn. 'Ik heb later vernomen dat de vader van die kinderen nog speciaal een overall had laten maken, omdat hij dacht dat hij in Duitsland moest gaan werken.'

Maar het gezin werd op transport gezet naar Auschwitz. Vlak voor het concentratiekamp werd Niek van Dien uit de trein gehaald als dwangarbeider. Zijn vrouw, dochter en zoon gingen wel door naar Auschwitz en werden daar meteen na aankomst op 5 oktober 1942 vergast. Niek van Dien overleed op 1 november 1943.

'Wij wisten ook niet wat er met hen zou gebeuren', zegt de 92-jarige. 'We wisten dat het iets ergs was, maar niet dat we ze nooit meer zouden terugzien. Niet iedereen had toen radio en de meeste kranten waren verboden.'

Het wegvoeren van het gezin Van Dien is Verduyn altijd bijgebleven. 'Vooral het gevoel, want dat moment zelf was eigenlijk maar kort. Het gevoel dat er iets gebeurt dat nooit meer mag gebeuren. Toen was ik jong, nu ben ik behoorlijk oud. Nu denk ik: waarom hebben we niet onderkend wat daar gebeurde, waarom is er niet veel meer verzet tegen geweest?'

In december 2021 zijn in de Van Manderslootstraat in Alphen vier stolpersteine geplaatst voor Niek van Dien, zijn vrouw Roosje en de kinderen Sara en Isaac. Deze vierkante betonnen stenen liggen voor huizen waar mensen woonden die tijdens de Tweede Wereldoorlog zijn vermoord. In de bovenlaag zijn hun namen, geboortedatum en sterfdatum gedrukt, net als de plek waar ze werden vermoord.

Toen de steentjes voor het gezin Van Dien werden geplaatst, was Arie Verduyn erbij. 'Daar bleek dat ik de enige was die had gezien wat er was gebeurd.' Dat hij bij de plaatsing was, betekent veel voor hem. 'Ik vind het heel mooi dat die herinneringen levend worden gehouden. Dat is heel belangrijk en daar moet je zelf en als gemeenschap wat van leren. Maar dat is een moeilijke opgave.'

Wat Verduyn als 9-jarige jonge zag, heeft invloed gehad op zijn leven, vertelt hij. 'Niet alleen bij mij. Ik denk ook wel bij veel andere mensen. Gelukkig zijn er ook nog heel veel goeie mensen geweest. Zoals de familie Van Gils, die in de Willemstraat in Alphen joden hebben verborgen.'

'Maar of je goed bent of niet, daarin moet je zelf een keuze maken', zegt Verduyn. 'Voor mijn gevoel hoor ik bij de mensen die niks hebben gedaan. Dat knaagt wel aan me.'